Odbudowa (1944-1953)
W tym samym czasie co „Błyskawica”, ale na terenach opanowanych przez Armię Czerwoną działała „Pszczółka”, określana mianem pierwszej stacji powojennej. Zainstalowana została w wagonie kolejowym na bocznicy na terenie cukrowni w Lublinie. Rozpoczęła działalność 10 lub 11 sierpnia 1944 roku od odczytania manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Była jednym z darów Związku Radzieckiego dla odbudowującej się po zniszczeniach wojennych Polski. Wkrótce po starcie studio przeniesione zostało z wagonu do tymczasowych pomieszczeń w budynku przy ulicy Chopina. 22 listopada 1944 roku dekretem PKWN powołano Przedsiębiorstwo Państwowe Polskie Radio, a jego dyrektorem został szef „Pszczółki” Wilhelm Billig. W grudniu 1944 roku nastąpiła druga przeprowadzka studia – tym razem do budynku biblioteki Łopacińskich przy ulicy Narutowicza. W tym czasie Polskie Radio za pośrednictwem „Pszczółki” nadawało już sześć godzin programu dziennie na fali o długości 224 metrów. Ruszyła też emisja programów dla zagranicy z ofiarowanej przez Związek Radziecki stacji krótkofalowej zlokalizowanej przy ulicy Bema. Ostatnia audycja z Lublina została nadana 9 marca 1945 roku, tydzień później stacja pojawiła się w Warszawie.
Straty wojenne polskiej radiofonii oszacowano w 1945 roku na prawie 220 milionów złotych, według cen z sierpnia 1939 roku. Dla porównania – kilogram cukru kosztował wówczas złotówkę, kilogram masła prawie cztery złote, a kilogramowy chleb – trzydzieści groszy. Całkowitemu zniszczeniu uległa przedwojenna warszawska siedziba Polskiego Radia przy ulicy Zielnej, wycofujące się oddziały niemieckie wysadziły stacje nadawcze w Raszynie i na Forcie Mokotowskim, a także maszty stacji radiotelegraficznych w Babicach i Wiązownie. Podobnie wyglądała sytuacja w innych miastach. W Krakowie, Katowicach czy Poznaniu w siedzibach rozgłośni pozostały tylko puste ściany. Budynek w Łodzi został wysadzony na dwie godziny przed wycofaniem się Niemców z miasta. Podobny los spotkał stacje nadawcze. Najwięcej szczęścia miał Kraków – tam uszkodzone zostały jedynie lampy. Trzeba również pamiętać, że straty nie dotyczyły jedynie części nadawczej. Jeszcze w okresie działania lubelskiej „Pszczółki” za posiadanie odbiornika radiowego groziła kara śmierci. Później zakaz zniesiono, ale władza i tak preferowała radiofonię przewodową. Na milionowego posiadacza odbiornika trzeba było czekać aż do roku 1949.
Pierwsze dźwięki ze studia w kamienicy przy ulicy Targowej 63 w prawobrzeżnej Warszawie rozpowszechniane były przez uliczne głośniki od 1 lutego 1945 roku. W eterze program ten można było usłyszeć dopiero 16 marca. Przetransportowana z Lublina „Pszczółka” zainstalowana została na bocznicy kolejowej na terenie nieczynnego ogrodu zoologicznego w Parku Praskim. Niecałe pół roku później – 19 sierpnia 1945 roku – po trwającej od lutego odbudowie ponownie odezwał się Raszyn. Stacja wyposażona została w podarowany przez Związek Radziecki 50-kilowatowy nadajnik z nieuszkodzonej przedwojennej stacji w Baranowiczach. Maszt o wysokości 128 metrów zmontowany został z dwóch wysadzonych konstrukcji, które Niemcy na początku wojny przetransportowali ze stacji w Radomiu. Tego samego dnia siedziba radia przeniosła się do pałacyku w dzisiejszych Alejach Ujazdowskich. Odbudowany Raszyn pracował na fali średniej 522 metry, a następnie 395,8 metra.
Zanim odezwała się Warszawa, można było już słuchać programów regionalnych. Jako pierwszy w eterze pojawił się Kraków – nadajnik uruchomiony został już 28 stycznia 1945 roku. Wstępny program ruszył jednak dopiero 10 lutego, a regularny – pięć dni później. W pierwszych dniach lutego program przez głośniki nadawały już Katowice. Sygnał w eterze pojawił się pod koniec miesiąca – za pośrednictwem masztu stacji radiotelegraficznej na Mrówczej Górze. Oficjalny start na fali 1014 metrów nastąpił 6 marca. Cztery dni wcześniej przez sieć megafonów rozpoczęło nadawanie Polskie Radio w Poznaniu. Wkrótce udało się skonstruować tymczasowy maszt dostrojony do fali 345,6 metra i już 3 czerwca nastąpiło oficjalne otwarcie stacji nadawczej. W dalszej kolejności – w kwietniu 1945 roku – przystąpiono do budowy radia w Bydgoszczy. Prowizoryczny nadajnik w tym mieście uruchomiony został 1 lipca. Rok później rozpoczęto odbudowę obiektu nadawczego w Toruniu, który na fali 304,3 metra odezwał się 26 października 1947 roku. Jako ostatnia z przedwojennych regionalnych stacji na fali 224 metrów ruszyła Łódź. Stało się to 29 września 1945 roku. Oficjalne otwarcie nastąpiło blisko miesiąc później – 21 października. Początkowo pracował tam nadajnik o mocy 8 kW, który z czasem wzmocniono do 10 kW.
Po wojnie reaktywowana została również lokalna Warszawa II. Po uruchomieniu stacji w Raszynie – od 19 sierpnia 1945 roku – program dla stolicy nadawała „Pszczółka” na fali 421 metrów. 15 listopada ta zlokalizowana w wagonie stacja nadawcza zakończyła działalność, a emisję programu lokalnego czasowo przejął Raszyn. 29 maja 1946 roku rozpoczęto odbudowę stacji nadawczej w Forcie Mokotowskim. Prace trwały pół roku i już 1 grudnia – a oficjalnie dzień później – na fali o długości 230,2 metra rozpoczęła pracę radiostację imienia Stefana Starzyńskiego. Od 1947 do 1949 roku Warszawa II pracowała na fali długiej 1339,3 metra.
Okres powojenny to nie tylko odbudowa przedwojennego dorobku polskiej radiofonii, ale również budowa jej na obszarach, które w granicach Polski znalazły się dopiero po wojnie. Pierwszy próbny program z Gdańska nadany został 29 czerwca 1945 roku – była to kilkunastominutowa audycja z okazji Święta Morza. Wykorzystano do tego przejętą od radzieckich władz wojskową radiostację o mocy 0,5 kW na Gradowej Górze. Oficjalny start odbył się 15 września 1945 roku na fali 500 metrów. Już w październiku stacja została przestrojona na długość 1339,3 metra, a w marcu 1947 roku na 230 metrów, po czym na 1078 metrów. 5 sierpnia 1945 roku nadawanie poprzez głośniki uliczne rozpoczął Szczecin. Pierwsza próbna audycja nadana została w nocy z 22 na 23 grudnia, a nieoficjalny start miał miejsce 25 grudnia 1945 roku. Program nadawany był na fali o długości 216,8 metra. Oficjalne otwarcie nastąpiło miesiąc później – 27 stycznia 1946 roku. Wrocław po raz pierwszy odezwał się za pośrednictwem stacji nadawczej Radia Katowice w Gliwicach – było to w lipcu 1946 roku. Na własnej antenie – na fali 315,8 metra – pojawił się po wakacjach, dokładnie 4 września 1946 roku… a oficjalnie 29 września 1946 roku.
Przez kolejne sześć lat rozbudowywana była istniejąca dziesiątka stacji, ale nie budowano już nowych. W 1949 roku stacja nadawcza w Raszynie otrzymała nowy nadajnik o mocy 200 kW i najwyższy wówczas maszt w Europie o wysokości 335 metrów. Rozpoczął on pracę 2 lipca, a oficjalne otwarcie nastąpiło 20 dni później. Wraz z uruchomieniem stacji oddany został nowy budynek radia przy ulicy Myśliwieckiej. Tak silny nadajnik zapewniał dobry odbiór Warszawy I nie tylko w Polsce, ale i daleko poza jej granicami. W związku z tym, aby nie dublować zasięgu, rozgłośnie regionalne rozpoczęły retransmisję programu Warszawy II, która ze stacji lokalnej stała się drugim programem ogólnopolskim. Stało się tak 3 października 1949 roku. 22 lipca 1953 roku oficjalnie rozpoczęła pracę średniofalowa stacja nadawcza w Woli Rasztowskiej koło Warszawy. Nowy 150-kilowatowy nadajnik zastąpił wysłużoną 10-kilowatową stację w Forcie Mokotowskim.
W latach 1952-1953 – dostosowując się do reformy administracyjnej z roku 1950 – Polskie Radio utworzyło ekspozytury w miastach wojewódzkich, które nie miały własnych rozgłośni. Pierwsza pojawiła się w Opolu 18 czerwca 1952 roku, następne w Lublinie (20 września 1952), Białymstoku (1 października 1952), Olsztynie i Kielcach (2 października 1952), Rzeszowie (13 października 1952), Zielonej Górze (1 lipca 1953) i Koszalinie (1 września 1953). Pierwotnie ich program rozprowadzany był drogą kablową, dopiero z czasem pojawiły się w eterze.
Na ten okres przypada też uruchomienie mającej swoją siedzibę w Monachium Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Stacja ruszyła 3 maja 1952 roku o godzinie jedenastej. Sygnał nadawany był z okolic Lizbony. RWE – podobnie jak polska sekcja BBC i Głos Ameryki – przekazywało do Polski informacje spoza „oficjalnego obiegu”. Jak to określił Krzysztof Pszenicki w książce „Tu mówi Londyn. Historia Sekcji polskiej BBC”, było nadawanym z zagranicy odpowiednikiem Polskiego Radia. Z tego też powodu od samego początku było na terenie Polski zagłuszane. Początkowo – do wydarzeń z 1956 roku – w większych miastach na tych samych częstotliwościach pracowały nadajniki o mocy od 1 do 5 kW – zwane od nazwiska konstruktora szmitówkami – które umieszczone były w budynkach państwowych. W Warszawie znajdowały się one przy ulicy Chałubińskiego i w Forcie Mokotowskim. Sieć uzupełniały zagłuszarki dużej mocy z Raszyna, okolic Szczecina i Lidzbarka Warmińskiego. Od 1956 roku z polskich obiektów zagłuszane były jedynie programy dla innych państw bloku wschodniego. Naszą wersję językową zagłuszały zaprzyjaźnione państwa – Związek Radziecki, Bułgaria, Węgry, Rumunia i Czechosłowacja. Sygnałem zagłuszającym była muzyka polskich i zagranicznych zespołów lub Program II. Po roku 1976 ponownie rozpoczęto zagłuszanie programu RWE z terenu Polski. Trwało ono do stycznia 1988 roku. Po wojnie do emisji w języku polskim powrócił Paryż – audycje nadawane były od 1944 do 1974 roku (po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego sekcja była reaktywowana). Radio włączyło się w poszukiwania osób zaginionych oraz wysyłało do Polski lekarstwa. Oprócz informacji nadawało również programy kulturalne, rozrywkowe i lekcje języka francuskiego.
Aktualizacja: 28.10.2017