Środa, 25 lutego 1925 roku, przyniosła artykuł dyrektora Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego, Romana Rudniewskiego opublikowany w „Polsce Zbrojnej”. Pisał w nim m.in. o początkach PTR, celach stacji, finansach i technice. To również kolejne miejsce, w którym pada niezgodna z ustaleniami historyków radia sugestia dotycząca współpracy PTR i PR podczas starań o koncesję.

Pięć lat temu powstało dziś już powszechnie znane Polskie T-wo Radiotechniczne PTR, zakładając w stolicy kraju dwie fabryki dla wyrobu aparatów radio, specjalnie przystosowanych do celów wojskowych, jako jedynego odbiorcy. Idąc za wymaganiami czasu, zbudowało T-wo w styczniu bieżącego roku próbną stację radiofoniczną. T-wo ma za zadanie wyłącznie produkcję przemysłową, radiofonja wchodzi natomiast w dziedzinę eksploatacji. Nie jest więc celem T-wa prowadzenie przyszłej radiofonji w Polsce, na to została utworzona specjalna spółka p.f. „Polskie Radio”, która ma zająć się radiofonją wyłącznie.

Przyjrzyjmy się zatem dokładniej temu, co ówczesna prasa pisała o związkach Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego z Polskim Radiem. Bo tekst w „Polsce Zbrojnej” nie był jedyny… Ten sam Roman Rudniewski już 13 sierpnia 1924 roku – w czasie, gdy jeszcze możliwe było składanie wniosków o koncesję – w „Kurjerze Polskim” pisał tak:

O uzyskanie koncesji na eksploatację radjotelefonów w Polsce ubiega się już kilka firm. Najpoważniejszą z nich wydaje się być „Polskie Radjo”. W skład zarządu tego T-wa wchodzą: p. Sułowski, prezes tow. „Siła i Światło”, p. Skulski, b. premier, p. Chełmiński, dyrektor państwowej fabryki telefonów, p. Mackiewicz dyr. tow. „Siemens” i wielu innych. Towarzystwo to, uzyskawszy odpowiednią podstawę techniczną i zabezpieczywszy sobie posiadanie patentów ma przystąpić do natychmiastowego ustawienia stacji nadawczej, starając się równocześnie ześrodkować wokoło siebie wszystkie, w kierunku eksploatacji poczynione wysiłki.

Wśród tych wielu innych znalazł się zapewne też inż. Władysław Heller, współtwórca spółki Farad, która po połączeniu z Radjopolem Józefa Plebańskiego zawiązała Polskie Towarzystwo Radiotechniczne. Heller był potem wymieniany wśród założycieli Polskiego Radia. Na potwierdzenie tych słów można przywołać artykuł poświęcony PTR opublikowany 13 grudnia 1924 roku w tygodniku „Świat”:

Obecnie, gdy sprawa radiotelefonji, za przykładem Zachodu staje na usługach całego społeczeństwa, pozwalając nawet na najdalszych krańcach kraju korzystać z koncertów i wiadomości politycznych, ekonomicznych, mów, wykładów, etc. drogą radiotelefoniczną, Polskie Towarzystwo Radiotechniczne przyczynia się do organizacji tego przedsiębiorstwa, wszedłszy w skład specjalnie w tym celu zorganizowanej Spółki „Polskie Radio”.

W tym samym numerze o kandydacie do koncesji pisano:

Wielkie polskie konsorcjum, reprezentujące najpoważniejsze czynniki radjotechniczne polskie i będące w ścisłym kontakcie z towarzystwami takiej wszechświatowej sławy, jak Marconi w Londynie i Société Française Radioélectrique w Paryżu.

Spółka skupiająca w sobie Państwową Wytwórnię Aparatów Telegraficznych i Telefonicznych, Siemensa i PTR jako żywo przypomina swoją strukturą spółkę British Broadcasting Company (BBC) utworzoną przez sześć angielskich firm produkujących odbiorniki. Wydaje się zatem, że owa współpraca – przynajmniej na pewnym etapie – była bezsporna.

Co ciekawe wątek ten pominięty został nie tylko w ustaleniach Macieja Józefa Kwiatkowskiego czy Ryszarda Miazka, ale też we wspomnieniach 93-letniego Janusza Regulskiego, współtwórcy Polskiego Radia, który w swojej książce „Blaski i cienie długiego życia” pisał:

Najgroźniejszy konkurent, PTR, wykazywało swoje przygotowanie techniczne, a nawet uruchomiło małą stację nadawczą o mocy 0,3 kilowata przy ul. Narbutta 29, która w początku 1925 r. rozpoczęła nadawanie jednogodzinnego programu.

Sugeruje to, że wspólne drogi partnerów z czasem się rozeszły…

Ilustracja tytułowa: Stacja nadawcza Polskiego Towarzystwa Radjotechnicznego

Źródło ilustracji tytułowej: „Radio-Amator” 4/1925