Pisaliśmy już o obawach, które niektóre grupy zawodowe wiązały z pojawieniem się radia. W tekście o tytule „Gryzonie” o niepokojach ludzi teatru pisała „Warszawianka” z 28 marca 1925 roku:

Teatr dzisiejszy, powiedzmy jeszcze dokładniej, teatr ostatniej chwili, jest jak drzewo, które podcinają z dwóch stron ostrymi zębami mysz i zając, dwa gryzonie. Teatr bowiem jest rozpowszechnieniem sztuki dramatycznej, którą trzeba widzieć i słyszeć. Kino godzi w tę część jego właściwości, która jest „widzeniem”, a oto urasta mu drugi nieprzyjaciel, sięgający po dziedzinę drugą, mianowicie „słyszenie”.

O wpływie kina na teatr pisano już dużo, aż zadużo, doprowadzając nie do rozjaśnienia, ale do zaciemnienia sprawy. O stosunku telefonu bez drutu do teatru dopiero mówić się zaczyna, ale zagranicą dyskusja ta przybrała już poważne rozmiary, chociaż u nas jeszcze ludzie mogą się dziwić, że wogóle może być mowa o takiej konkurencji, ale ta konkurencja w istocie już istnieje.

Prawdę powiedziawszy, konkurencja, skierowana na stronę głosową teatru, dziwiła już oddawna, choć o krótkim oddechu i niedołężna, ale istnieje, mianowicie w postaci gramofonu. Niejeden wszakże człowiek mógł sobie powiedzieć, albo może nawet powiedział, że nie pójdzie, a zwłaszcza nie pojedzie z prowincji, do teatru, skoro może słyszeć u siebie w pokoju śpiew Carusa albo deklamację Frenkla, ale niedoskonałość, ułamkowość i trudność w uzyskiwaniu nowości tego środka reprodukcji głosowej, wraz z korzyścią w postaci reklamy dla teatru przez rozpowszechnianie „próbek” artystycznych sprawiały, że na tę konkurencję można było „machnąć ręką”.

Inaczej rzecz się miewa z rozpowszechnianiem zapomocą „Radio”, które może dawać rzeczy ciągnące się godzinami i dla którego trudność w podążaniu za nowościami muzycznemi czy literackiemi poprostu nie istnieje. A Radio z tego swego uprzywilejowanego stanowiska zaczęło korzystać już bardzo obficie, jak tego dowodem był np. niedawny koncert Paderewskiego w Londynie dla abonentów tzw. „Broadcastling”. A już przedtem, od dłuższego czasu, rozpowszechniano w ten sposób śpiewy, deklamacje, dawano specjalne opery, a nawet pojawiały się sztuki dramatyczne mówione z przeznaczeniem do takiego przesyłania ich publiczności. Tak np. drukowana niedawno w odcinku naszego pisma angielska nowela Heringa pt. „Samobójca” napisana była pierwotnie jako dramat dla „Radia” i w ten sposób została rozpowszechniona, a dopiero potem rzecz tę przerobiono na formę nowelistyczną, do druku.

Sprawa więc posunęła się tak daleko, że zagranicą poważnie się zaniepokojono jej wpływem na teatr dotychczasowy, na teatr żywy: wzrokowo-słuchowy. A ponieważ możność przesyłania telegraficznego fotografji już istnieje, a krewkie umysły wyobrażają sobie, że od tego do przesyłania widoków i scen rzeczywistych już krok tylko jeden, więc postawiono pytanie, czy w takim razie teatr, już i tak podcinany przez Radio, nie upadnie zupełnie? A Bernard Shaw na to pytanie odpowiedział bezwzględnie twierdząco dowodząc, że chodzenie do teatru jest bardzo drogie, bardzo kłopotliwe, okropnie duszne i zmuszające do mieszania się z niedoborowym tłumem i że gdyby on mógł widzieć i słyszeć sztukę przy własnym kominku, to nigdyby już noga jego w teatrze nie postała. Zdaniem innych też, Radio widziane i słyszane, byłoby śmiercią i teatru i jeszcze bardziej kina.

Czyżby?

W tym miejscu stawiamy przecinek i pozostawimy naszych Czytelników w niepewności do jutra, kiedy przytoczymy ciąg dalszy felietonu Wojciecha Dąbrowskiego.

Ilustracja tytułowa: Ilustracja przedstawiająca słuchacza radiowych koncertów

Źródło ilustracji tytułowej: „Radjo”, Warszawa