Wróćmy jeszcze na moment do 1 kwietnia. W codziennym „Echu Warszawskim” ukazał się wówczas chyba jeden z pierwszych dowcipów radiowych:

– Jaka jest różnica między radjo, kinematografem i kijentem?

– Radjo słychać, a nie widać, w kinematografie widać, a nie słychać, a kljenta ani widać, ani słychać.

Tego samego dnia na antenie stacji PTR wygłoszony został – już całkiem na poważnie – odczyt inż. Eugeniusza Porębskiego o doświadczeniach i rezultatach osiągniętych zagranicą przez radiostacje przy nadawaniu koncertów i oper. Dzięki przedrukowi w „Rzeczpospolitej” po raz kolejny w naszym cyklu możemy sobie wyobrazić słuchanie go na fali 385 metrów…

Publiczność nasza, podobnie jak zagranicą, coraz bardziej domaga się bezpośredniego przekazywania przez radjo oper, operetek i dramatów – wprost z teatru. Nie wielu nawet amatorów studjujących wie o tem, że gałąź tej nowej sztuki scenicznej, jakiej domagają się słuchacze u swych aparatów, znajduje się dopiero w fazie eksperymentów. Robiono próby bardzo liczne w różnych krajach i miastach. Pozornie niema w tem nic trudnego, żeby przenieść mikrofon do sali teatralnej i dalej drutem przenosić do stacji nadawczej dźwięki opery czy dramatu. A jednak rezultaty tych doświadczeń dały wyniki niekorzystne. Uzgodnienie ilości instrumentów, oddalenie ciągle zmieniających miejsca artystów na „prawdziwej scenie” od ustawionego mikrofonu – wszystko to wpływa ujemnie i daje słuchaczowi przy radjoaparacie zupełnie inne wrażenia słuchowe niż istotnie w teatrze.

Chcąc dać iluzję opery – przytem artystycznie dobrej – dla słuchacza radjofonji gra się ją w sali „studjo” stacji nadawczej. Orkiestra, soliści i chór wykonują swój program dostosowany do warunków radjofonji. Są więc ilości i rodzaj instrumentów dobrane po wypróbowaniu i długich studjach tak, by osiągnąć wrażenie opery słyszanej na scenie. „Timbr” głosu śpiewaka ma również wielkie znaczenie. Głosy wybitnie dramatyczne odbijają się w słuchawkach spotęgowane, dając wrażenie […] chrzęstu. Instrumenty blaszane trzeba ilościowo zmniejszać, oddalać a nawet dźwięki ich przesyłać z innej sali przez małe okienko, by nie wywoływać ujemnych rezultatów.

Te wszystkie trudności prowadzą do powstania nowej reżyserji muzycznej, która z czasem nie tylko będzie stosować się do nowych koniecznych warunków, lecz stanie się samodzielnie twórczą.

Tak jak kinematograf rozpętał piękno obrazów, obudził mimikę i postawił ją na pierwszem miejscu, tak i radjofonja odda z latami nieocenione usługi żywemu słowu, które przyznać musimy, znalazło się dziś w zaniedbaniu.

Dla mówców otwiera się wielkie pole do popisu. Z żywego słowa trzeba dobyć maximum siły i plastyki, dykcją, obrazowością doboru myśli i głębią uczucia można będzie wydobyć tyleż efektów, co obrazem świetlnym. Dla mówców tłumów, dla agitatora, jednem słowem dla budziciela zbiorowej duszy różnorodnych słuchaczy – będzie to olbrzymie pole twórczości krasomówczej. Dodać jednakże trzeba, że wypowiadanie się przed martwym mikrofonem, w samotności, w bezdźwięcznej, pozbawionej akustyki sali jest sprawą trudną, a nawet przykrą.

Brak tu publiczności, która wpatrzona i zasłuchana daje wyraz swemu zadowoleniu, działa na artystę, pobudza go do tworzenia w momencie gry. A jednak jest świadomość, że setki słuchaczy o różnorodnem upodobaniu śledzą każde słowo, reagują na każdy dźwięk i modulację i stokroć silniej niż z widowni scenicznej i to onieśmiela , utrudnia wypowiedzenie się, ostudza zapał… Praca więc artystów i mówców występujących przed mikrofonem jest ciężką i mało przyjemną.

Trzeba więc tych, którzy idą na pierwszy ogień prób w Polsce: tych artystów, muzyków, śpiewaków i ich reżyserów podtrzymywać w trudnej pracy, wzbudzać w nich zapał, udzielać życzliwych rad i darzyć wdzięcznością…

W granicach niniejszego nie możemy zamieścić wszystkich ciekawych uwag i trafnych porównań, dodamy tylko, że barwność przemówienia i dobra dykcja prelegenta przyczynią się niewątpliwie do tego, że nowych, zapowiedzianych odczytów, radjoamatorzy będą oczekiwali z wielkim zainteresowaniem.

Ilustracja tytułowa: Szkic przedstawiający radiowy koncert

Źródło ilustracji tytułowej: „Wireless Magazine” 5/1925